1954 Angelus Tinkler

Είσαι μια σπουδαία εταιρεία. Βγάζεις ένα σπουδαίο ρολόι, πολύ προχωρημένο για την εποχή του. Περιμένεις να μαζέψεις όλο το "χαρτί" αλλά τελικά κάνεις μια τρύπα στο νερό (εμπορικά). Δεν υπολόγισες το κόστος. Δεν υπολόγισες ότι οι πωλήσεις των μηχανικών ορολογιών δεν ήταν στα πάνω τους. Δεν υπολόγισες ότι παρουσίασες ένα πρωτοποριακό ρολόι σε μια εποχή που πολυπλοκότητα που πρόσφερε θεωρούνταν ξεπερασμένη. Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία του Angelus Tinkler που κυκλοφόρησε το 1954 και το οποίο πούλησε μόλις 100 κομμάτια. Δυστυχώς για την Angelus το χτύπημα ήταν πολύ δυνατό. Την αποδυνάμωσε τόσο που όταν ήρθε η κρίση του quartz δεν ήταν σε θέση να συνεχίσει τις δραστηριότητές της.

Τι ήταν, όμως, αυτό το περιβόητο Tinkler; Ήταν ένα αυτόματο quarter repeater. Χτυπούσε κάθε τέταρτο και κάθε ώρα. Εκείνη την περίοδο δεν κυκλοφορούσαν και πολλά repeaters, αλλά η Angelus έκανε ακόμα πιο πρωτοποριακό το ρολόι της χρησιμοποιώντας σαν βάση την αυτόματη μηχανή 1850 της A. Schild και προσθέτοντας την πολυπλοκότητα του repeater. Αυτόματο με μια από τις πιο δύσκολες στην σχεδίαση/κατασκευή πολυπλοκότητες το 1954!!!

Το ρολόι είχε ατσάλινη κάσα με διάμετρο 36mm και ενώ ήταν εμπορική αποτυχία σήμερα πιάνει εύκολα το δεκαχίλιαρο.

Max Hetzel ESA 9162/4 και 9210 tuning fork movements

  
 9162 (dial side) view

    9162 back view

 Λίγη αναζήτηση στο google αρκεί για να δει κανείς το κύρος αυτών των μηχανών. Τις αποκαλούν "Rolls-Royce" των tuning fork ρολογιών και σχεδιάστηκαν από τον Max Hetzel, τον άνθρωπο που μερικά χρόνια νωρίτερα είχε δημιουργήσει τα Accutron της Bulova. Για να μπορέσει η ESA (Ebauches S.A.) να βγάλει στην αγορά τις συγκεκριμένες μηχανές, δεν αρκούσε η πρόσληψη του Max Hetzel. Έπρεπε να εξασφαλίσει και την άδεια της Bulova. Οι ελβετοί, που είχαν εμπειρία από την κατασκευή ηλεκτρικών ρολογιών με balance wheel, προχώρησαν στην λύση των ρολογιών με διαπασών (tuning fork) δέκα και περισσότερα χρόνια μετά την Bulova, βελτιώνοντας ουσιαστικά τον αρχικό σχεδιασμό. Το πρώτο πρόβλημα που έλυσαν ήταν η δυσκολία που υπήρχε στην συντήρηση των Accutron. Το δεύτερο ήταν η βελτίωση της χρονομετρίας. Βλέπετε το αρχικό tuning fork επηρεάζονταν πολύ από την τοποθέτησή του (positional adjustment) με αποτέλεσμα να πηγαίνει πιο γρήγορα ή πιο αργά το ρολόι αν ήταν τοποθετημένο προς τα πάνω, κάτω ή οριζόντια. Δεν είναι τυχαίο το ότι τα Accutrons ποτέ δεν έφτασαν σε σημείο να θεωρούνται χρονόμετρα, σε αντίθεση με τα ESA που κέρδισαν τον πολυπόθητο τίτλο. Φυσικά για να θεωρηθεί ένα ρολόι "χρονόμετρο" θα πρέπει να μην επηρεάζεται ούτε από τις μεταβολές της θερμοκρασίας (σε κάποια προκαθορισμένα όρια, πάντα).

 

Accutron 218 tuning fork             

 ESA 9162 tuning fork

 Οι μηχανές της ESA χρησιμοποιήθηκαν από εταιρείες όπως η Omega (f300 cal.1250, 1255 και 1260), η Certina f300, η Movado (Zenith cal. 50.0 σε διάφορες παραλλαγές), η Longines (Ultronic), η IWC και η Baume & Mercier (Tronosonic) που εκείνα τα χρόνια είχε συγχωνευτεί με την Piaget.

Στον τίτλο του θέματος αναφέρονται κάποιοι κωδικοί (ονομασίες). Ας πούμε λοιπόν ότι η ESA 9162 είχε ένδειξη ημερομηνίας, η ESA 9164 ημερομηνίας και ημέρας και η ESA 9210 ήταν χρονογράφος, με ένδειξη ημέρας και ημερομηνίας.

 Eterna Sonic Electronic 1550 (ESA 9162)

Omega Seamaster F300Hz Chronometer - 1970 - 41mm

 Longines - Ultronic-Flagship - 6332

Baume and Mercier Tronosonic Chrono (ESA 9210) 

Omega Genève "Dynamic"

Τρεις γενιές όλες και όλες. Λίγα μοντέλα. Και να πεις ότι ήταν αποτυχία. Κάθε άλλο. Μόνο το 1972 η Ω πούλησε περισσότερα από 1,000,000 Dynamic της πρώτης γενιάς. Αλλά όταν είσαι η διοίκηση της Ω θα πάντα βρίσκεις έναν τρόπο να σκοτώσεις την χήνα που γεννά χρυσά αυγά. Έτσι έγινε και με τα Dynamic. Τα πρώτα χρόνια ήταν υπο-σειρά της Genève και στη συνέχεια μέσα στη δεκαετία του 1970 αναβαθμίστηκαν ποιοτικά (έτσι είπε η εταιρεία) και έγιναν τμήμα της σειράς De Ville. Για αυτό και ίσως πετύχετε κάποια να ονομάζονται Omega Geneve Dynamic κάποια Omega De Ville Dynamic.

Τα πρώτα ρολόγια Omega Genève Dynamic δημιουργήθηκαν το 1967 και κυκλοφόρησαν στο κοινό το 1968. Ο σχεδιαστής της συλλογής ήταν ο Raymond Thévenaz.

Ποιο ήταν το μυστικό των πρώτων Dynamic και είχαν τέτοια εμπορική επιτυχία; Η ελλειψοειδής σχεδίαση της κάσας που επέτρεπε στο ρολόι να ακολουθεί τη σιλουέτα του καρπού και να ταιριάζει σαν γάντι. Αν δείτε τις φωτογραφίες θα διαπιστώσετε ότι παρά το σχήμα της κάσας, το καντράν είναι ο τυπικός κύκλος. Σημαντικός για την παραγωγή εκείνων των ρολογιών ήταν ο Ιταλός κατασκευαστής Fernando Fontana που ήταν υπεύθυνος για την παραγωγή της κάσας και την τοποθέτηση της μηχανής σε αυτήν. Η κάσα ήταν Unicoc (ή Monocoque) με αποτέλεσμα να επιτρέπεται η πρόσβαση στην μηχανή από την πλευρά του καντράν. Μόνο  εκπαιδευμένοι ωρολογοποιοί μπορούν να ανοίξουν το ρολόι, αλλά και πάλι δεν είναι εύκολο. Πάντως σε συνδυασμό με το ερμητικά σφραγισμένο κρύσταλλο το ρολόι ήταν αδιάβροχο μέχρι τα 30 μέτρα.

Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ο τρόπος που η κορώνα μπαίνει μέσα στη κάσα κάνοντας το σχέδιο πολύ πιο αεροδυναμικό.

Το Dynamic σχεδιάστηκε για να φοριέται με μπρασελέ ή με λουράκι και ο ιδιοκτήτης έπρεπε να βιδώσει το δαχτυλίδι  που κρατά το μπασελέ στη θέση του. Για την αλλαγή πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένα ειδικό κόκκινο εργαλείο. Χωρίς αυτό οι γρατσουνιές είναι αναπόφευκτες.

Ένα ενδιαφέρον πράγμα που αξίζει να αναφερθεί όταν μιλάμε για το Omega Genève Dynamic είναι ότι χρησιμοποιήθηκαν τουλάχιστον δώδεκα διαφορετικές μηχανές, χωρίς προφανή λόγο. Πολλές φορές δυο, κατά τα άλλα ίδια ρολόγια, φορούσαν διαφορετική μηχανή. Ανάμεσά τους ήταν κάποιες με τριψήφιο κωδικό όπως η cal. 552, κάποιες με τετραψήφιο (10XX) όπως η cal. 1481. Φυσικά, οι περισσότερες ήταν αυτόματες, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκε η κουρδιστή 601. Κάποια από τα ρολόγια δεν είχαν ημερομηνία, άλλα είχαν ενώ υπήρχαν και αυτά που είχαν και ένδειξη ημέρας.

BULOVA 228 ACCUQUARTZ BIGBLOCK LED 1974

Πόσες φορές μείνατε άφωνοι βλέποντας ένα ρολόι; Πόσες φορές θαυμάσατε το μικρό έργο τέχνης που έφτιαξε μια εταιρεία ρολογιών; Πολλές φαντάζομαι. Αν δε σας άφηναν άφωνους τα ρολόγια δεν θα χάνετε τον χρόνο σας διαβάζοντας για το BIGBLOCK της BULOVA.

Ας πάμε σε κάτι πιο δύσκολο. Πόσες μείνατε άφωνοι με την πολιτική μιας εταιρείας ρολογιών; Εγώ ας πούμε ποτέ δεν κατάλαβα πως είναι δυνατόν μια εταιρεία να κάνει διαφήμιση, δυσφημίζοντας το μοναδικό προϊόν που είχε ουσιαστικά στα χέρια της. Λέω για τη BULOVA και τη διαφήμισή της για το 228 ACCUQUARTZ. Τους ψέκαζαν από το 1974; Ήταν χαλασμένος ο ζυμομύκητας της μπύρας τους; Όποιος βρει την απάντηση θα κερδίσει τον απεριόριστο σεβασμό της επιστημονικής κοινότητας. Για πάντα.

  

Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η Bulova έριξε τις προσπάθειές της στην παραγωγή μόνο Accutrons εκ των οποίων πολλά κατασκευάζονταν από την κοινοπραξία Bulova-Citizen στην Ιαπωνία. Όλα τα υπόλοιπα ρολόγια που είχαν το όνομά της προέρχονταν από τρίτους και απλά έμπαινε το όνομα Bulova πάνω. Αυτή η πολιτική κράτησε μέχρι το 1979 όταν η Bulova πωλήθηκε στην εταιρεία Loews Corp. (μεταπωλήθηκε στην Citizen το 2007). Έ, το 1974 αποφάσισαν ότι έπρεπε να προωθήσουν το led AccuQuartz τονίζοντας την "υπεροχή" του απέναντι στα δικά τους αναλογικά Accutron 218 and Accuquartz 224. Η φράση ποιος "χρειάζεται τους δείκτες" αξίζει να μείνει στην ιστορία. 

Και μη νομίζετε πως το κακό σταματάει εδώ. Το 228 ACCUQUARTZ BIGBLOCK LED 1974 φορούσε την 228 που θεωρητικά κατασκευάστηκε αποκλειστικά για τη Bulova, αλλά  ήταν απλώς μια τροποποιημένη μονάδα Hughes Aircraft LED 29mm μαζικής παραγωγής, που φορέθηκε σε ρολόγια πολλών εταιριών από το 1973 έως το 1977. Πήραν ξένη μονάδα, κοινή σε όλους σε βάρος των δικών τους ξεχωριστών μηχανών.

Για να είμαστε δίκαιοι το ρολόι είχε πολύ καλή, ατσάλινη κατασκευή  (ή ακόμα και 14K χρυσή κάσα) και η χρονομετρία της Hughes 29mm dot led module ήταν 1-2 δευτερόλεπτα το μήνα. Εκτός από την ώρα (+λεπτά και δευτερόλεπτα) έδειχνε και την ημερομηνία. Επίσης να πω ότι ακόμα θυμάμαι την ημέρα που πιτσιρικάς είχα δει, για πρώτη φορά, ένα παρόμοιο LED ρολόι στα χέρια ενός γείτονα που ο πατέρας του έκανε ταξίδια στο εξωτερικό. Δεν θυμάμαι να έχω ζηλέψει τόσο πολύ, άλλη φορά στην ζωή μου.

 

BULOVA COMPUTRON

Τραπεζοειδές (Trapezoid), Πλάγια όψη (Sideview), Σφήνα (Wedge) ήταν μερικά από τα ονόματα που χρησιμοποιήθηκαν για το παράξενο LED ρόλοι που παρουσίασε το 1976 η BULOVA.

 Στο τέλος οι περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν το αποκαλούν ρολόι για οδηγούς (Drivers watch) και τελείωσε η κουβέντα.  Άρα είχε σχεδιαστεί πραγματικά για έναν οδηγό που θα μπορούσε να δει την ώρα απευθείας χωρίς να κουνήσει το χέρι που κρατούσε το τιμόνι;
ΟΧΙ, ο οδηγός έπρεπε να χρησιμοποιήσει το άλλο χέρι του για να πατήσει το κουμπί που άναβε την οθόνη.

Ο λόγος που σχεδιάστηκαν ρολόγια με αυτή τη τοποθέτηση της οθόνης ήταν ο ήλιος, ο πραγματικός εχθρός στην αναγνωσιμότητα των ρολογιών LED.
Η Bulova δεν ήταν μόνη της με το Computron, καθώς μερικοί άλλοι κατασκευαστές εφάρμοσαν αυτήν την ιδέα στα ρολόγια τους, από τα οποία τα πιο δημοφιλή είναι τα SYNCHRONAR 2100 RIEHL SOLAR LED 1974, Girard Perregaux Casquette και MIDO SWISSONIC ESA9392 LED 1976.

 Κυκλοφόρησαν δύο εκδόσεις η 229 DRIVERS N6 LED  του 1976

 και η 254 DRIVERS N7 LED του 1977.

Η πρώτη έκδοση είχε δυο πλαϊνά κουμπιά και η δεύτερη ένα. Ακόμα η πρώτη είχε τετραψήφια και η δεύτερη είχε εξαψήφια οθόνη. Η Bulova κράτησε την ίδια κάσα, το μπρασελέ και την κίτρινη θήκη επιτρέποντας την αναβάθμιση του πρώτου μοντέλου με αλλαγή της μοντούλας.

AMIDA DIGITREND LRD DRIVERS JUMP HOUR 1976

 

 

 Στη Basel Fair του 1976  η Amida παρουσίασε μια φθηνή παραλλαγή των δημοφιλέστατων driver's style LED watches,  όπως ήταν το GP  Casquette και το Bulova Computron Sideview

Βέβαια τα προαναφερόμενα Girard-Perregaux και Bulova ήταν "ηλεκτρονικά" με οθόνη LED, άρα ακριβά για την εποχή.

Η Amida προτίμησε να χρησιμοποιήσει μια κουρδιστή μηχανή (με 1 ολόκληρο jewel, παρακαλώ) την Amida 420.

Η ιδέα ήταν να προσαρμοστούν σε μια τυπική jump hour μηχανή δυο δίσκοι, τοποθετημένοι οριζόντια, με τυπωμένες "ανάποδα" τις ώρες και τα λεπτά. Κάτι σαν το "αρνητικό" στο φιλμ.
Ένα πλαστικό διάφανο πρίσμα παρουσίαζε αυτές τις ενδείξεις κατακόρυφα, όπως ήταν το ζητούμενο.

Το απλό και φθηνό σύστημα διαφημίστηκε από την εταιρεία ως  Light Reflective Display. Ωραίο μου ακούγεται.
Εδώ να πούμε πως και το μοναδικό jewel, μπήκε περισσότερο για λόγους μάρκετινγκ, παρά είχε πρακτική αξία. Έδινε τη δυνατότητα στη μηχανή να χαρακτηρίζεται ως  "jewelled".

 Το ρολόι κυκλοφόρησε σε δυο εκδόσεις. Μια chromeplate με ατσάλινο μπρασελέ και μια μαύρη (black gunmetal) με πλαστικό μπρασελέ.
 

1973 Omega Anniversary Speedmaster 125 Chronometer

Το 1973 η Omega γιόρτασε την 125η επέτειο της ίδρυσης της (1848-1973)  με ένα πολύ ειδικό αναμνηστικό ρολόι. Η Οmega ήθελε να παρουσιάσει ένα ρολόι που θα συμβόλιζε τα υψηλά στάνταρ της και τη μεγάλη παράδοσή της.

 Από το όνομα και μόνο καταλαβαίνουμε πως μιλάμε για πιστοποιημένο χρονόμετρο (certificate of the Swiss Institutes for Official Chronometer Tests). Έτσι ήταν ο πρώτος χρονογράφος-χρονόμετρο που έβγαλε η Omega αλλά και ο πρώτος αυτόματος χρονογράφος-χρονόμετρο που μπήκε στα μαγαζιά, από όλες τις εταιρείες. (πληροφορία από το chronomaddox.com).

Το Speedmaster 125  κυκλοφόρησε σε 2000 μη αριθμημένα κομμάτια, οπότε αν το πετύχετε μην ψάξετε για το συνηθισμένο xxxx/2000.

Η κάσα του 125 είχε ένα εσωτερικό και ένα εξωτερικό, αποσπώμενο τμήμα. Μήπως υπήρχε η σκέψη να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν ένα μικρό χρονόμετρο χειρός (stopwatch);

Οι διαστάσεις ήταν 42mm (χωρίς την κορώνα) x 51.5mm. Το πάχος έφτανε μέχρι τα 15mm.
Το συνολικό βάρος του ρολογιού ήταν 182.9 γραμμάρια.

Η μηχανή που χρησιμοποιήθηκε ήταν η Cal.1041 movement που είναι μια ειδική έκδοση της Cal.1040 movement (based on the Lemania 1341).
Τα χαρακτηριστικά της 1041 είναι: 22 jewels, a heavy platinum-ringed rotor και η ρύθμιση της ακρίβειας από το εργοστάσιο σε 5 θέσεις + τη ρύθμιση για τις μεταβολές της θερμοκρασίες (plus temperature variability).
Οι διαφορές  από την  1040 συμπεριλαμβάνουν plate, rotor, και chronograph bridge.
Η caliber 1041 είναι Swiss made, με διαστάσεις 31mm x 8mm, συχνότητα λειτουργίας 28,800 bps, Incabloc shock protection, και power reserve 44 ώρες.
Μια ακόμα πληροφορία που είδα αλλά δε μπορώ να επιβεβαιώσω είναι ότι η caliber 1041 φτιάχθηκε και χρησιμοποιήθηκε μόνο στο 125 Anniversary.

Gallet MultiChron model 30M

Δεν ήταν ο πρώτος χρονογράφος στην ιστορία, ούτε είχε κάποια inhouse μηχανή. Μια τροποποιημένη Valjoux 13 ligne χρησιμοποίησε η Gallet για να φτιάξει τον MultiChron model 30M και να κερδίσει τον τίτλο της εταιρείας που παρουσίασε τον πρώτο αληθινό χρονογράφο χειρός, όπως τον εννοούμε σήμερα.

Πότε έγινε αυτό; Ή το 1914 ή το 1916 για τις ανάγκες της Βρετανικής Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας, κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Για να μπορέσει να αντικαταστήσει τους χρονογράφους που ήταν φτιαγμένοι για να τους κρατούν στο χέρι ο  MultiChron 30M έπρεπε να αποκτήσει μικρότερη κάσα, 35mm, διατήρησε όμως το πορσελάνινο καντράν και το κουμπί στην κορώνα -για την χρονομέτρηση- που συνηθίζονταν στους χρονογράφους τσέπης. Και επειδή λίγη πολυτέλεια δεν βλάπτει το υλικό της κάσας ήταν το ασήμι.

Νομίζω πως έχει ενδιαφέρον το 30Μ στο όνομά του. Δείχνει μέχρι πόσα λεπτά μπορεί να χρονομετρήσει και αυτό δεν άλλαξε μέχρι το 1942, όταν η Gallet παρουσίασε τα MultiChron 45M με τις δικές της μηχανές, που είχαν την ονομασία Excelsior Park chronograph movements. Φυσικά τα νέα MultiChron 45M, χρονομετρούσαν μέχρι τα 45 λεπτά.

Υπήρξαν και άλλες εκδόσεις του ρολογιού όπως αυτό που χρησιμοποίησαν οι Αμερικανοί στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και κατασκευάστηκε από το 1914 ως 1921.

Μηχανή Valjoux 22 GHT ή Minerva 13.20, διάμετρος 38.5mm, κάσα από ασήμι 935.

Μετά τη λήξη του πολέμου η Gallet συνέχισε να παρουσιάζει MultiChron χρονογράφους για αρκετά χρόνια με ατσάλινες κάσες πλέον και ακόμα μικρότερη διάμετρο. Προτείνουμε να δούμε μερικούς, πριν από την επόμενη σπουδαία δημιουργία τους, τον MultiChron με κάσα Clamshell. Αυτή ήταν κάποιο τρόπο η δεύτερη γενιά.

Από το 1929 ως το 1933 - Διάμετρος 30mm - Valjoux 13 ligne

 Από το 1933 ως το 1933 - Διάμετρος 30mm -  Venus 150

Το 1936 ήρθε η επόμενη μεγάλη πρωτιά για τη Gallet και τους χρονογράφους της. Κυκλοφόρησαν οι MultiChron model 30M με κάσα Clamshell, που ξεχωρίζουν από τις 4 βίδες στο πίσω μέρος της κάσας. Οι βίδες πίεζαν τα δυο μέρη της κάσας και το ακρυλικό τζάμι ανάμεσά τους.  Με την κατασκευή Clamshell η Gallet έγινε η πρώτη εταιρεία που παρουσίασε έναν αδιάβροχο (waterproof) χρονογράφο. Η ευρεσιτεχνία (Brevet N° 189190) ανήκει σε άλλη ελβετική εταιρεία -την Schmitz Frères & Cie- αλλά η Gallet  φρόντισε να αποκτήσει τα δικαιώματα.

Reverse view of the Gallet Clamshell showing the 4 screws that compress the 2 part case around the flared acrylic crystal

Αυτή η γενιά MultiChron 30M "Clamshell" κατασκευάζονταν από το 1936 ως το 1951, είχαν ατσάλινη κάσα με διάμετρο 34,2mm και φορούσαν τη Venus 150. Αυτό που άλλαζε ήταν το καντράν, ανάλογα με το ποιος θα τους χρησιμοποιούσε. Επαγγελματίες ή ο Στρατός; Το πυροβολικό που ήθελε ενδείξεις τηλεμετρίας ή κάποιο άλλο σώμα; 

 Gallet Clamshell (1943) with military style black dial and telemeter indications for artillery timing

 Gallet Clamshell (1939) with two-tone champagne and grey dial, mile-per-hour dial for auto racing

 Gallet Clamshell (1940), signed SOLAR for Eaton's Department store in Canada

Σημείωση: Κλείνοντας, αισθάνομαι την ανάγκη να πω ότι τα παραπάνω είναι η ιστορία όπως την παρουσιάζει η Gallet. Αναφέρομαι στις "πρωτιές", την αγαπημένη λέξη των εταιρειών, που κάποιες φορές παίζουν με τις λέξεις "παρουσίασε", "κατασκεύασε" και "παρέδωσε". Η Longines παράδειγμα έφτιαξε χρονογράφο χειρός με δική της μηχανή και τον έδωσε στον Βρετανικό Στρατό νωρίτερα από τη Gallet. Το ρολόι της όμως -όπως φαίνεται από τους βραχίονες- ήταν ένα ρολόι τσέπης που το μετέτρεψαν σε ρολόι χειρός. Σε ποιον πάει η η "πρωτιά";
Και για να κάνουμε λίγο κουτσομπολιό εκείνες τις εποχές οι ιδιοκτήτες-διευθυντές των ελβετικών εταιρειών ήταν φίλοι και συνεργάτες. O Leon Gallet ιδιοκτήτης της Gallet και ο Ernest Francillon, διευθυντής της Longines ήταν καλοί φίλοι και προσπάθησαν να εκβιοβηχανίσουν την κατασκευή ρολογιών στην Ελβετία, παίρνοντας παράδειγμα από την Αμερική.